Citizen Kane (1941) van Orson Welles, misschien wel de beste film aller tijden, is gevuld met vele klassieke shots en draagt als kern een belangrijke boodschap: je kunt het leven van een mens niet in één woord uitleggen. Een boodschap die broodnodig is in de wereld van vandaag de dag.
In een twee uur lang verslag van het leven van Charles Foster Kane (Welles) volgen we zijn levensloop. Van een klein jongetje spelend in de sneeuw met zijn slee tot een oude man zielsalleen op zijn sterfbed met in zijn hand een sneeuwbol, zijn laatste woord prevelend: ‘Rosebud.’ Journalist Thompson probeert de betekenis van dit woord te achterhalen in de hoop de mysterieuze miljonair te doorgronden.
De manier waarop het leven van Kane wordt gerelateerd, door interviews met verschillende mensen in zijn leven, zorgt ervoor dat we nooit echt weten wat er met hem aan de hand is; we kunnen net als de personages in de film alleen maar raden naar wat er in zijn hoofd gebeurt. Zo is het de hele film lang; we weten nooit wat Kane vindt of denkt.
‘Ik denk niet dat een woord het leven van een man kan beschrijven,’ zegt Thompson aan het einde van de film voordat de camera boven alle schatten van Kane vliegt en inzoomt op een kleine kinderslee die we herkennen als de slee waarmee de jonge Charlie mee speelde in de sneeuw. Op de slee de tekst: ‘Rosebud.’ Dit is de ontknoping van het mysterie rondom ‘Rosebud.’ En toch, wat het precies betekent blijft onduidelijk. Hoe mooi het ook zou zijn, mensen zijn niet zo simpel te beschrijven als we soms zouden willen. Zo is ook Kane niet in één woord te verklaren; er is de Kane die als pleziertje een krant wil runnen; de Kane die zijn politieke carrière en huwelijk inruilt voor een affaire; de Kane die zich voor de buitenwereld afsluit in in zijn kasteel.
Hier zien we een idee dat in onze maatschappij verloren is gegaan of misschien nooit aanwezig is geweest: dat mensen en hun levens onmogelijk in één woord te beschrijven vallen.
We leven in een tijd van polarisatie. Mensen proberen hun ‘tegenstanders’ met een woord te identificeren, één reden te geven waarom mensen zo zijn, om aan één ding of persoon de schuld te geven. Het is de hoogste tijd dat we beseffen dat mensen niet eenvoudig te reduceren zijn tot een label.
Zoals Citizen Kane ons leert is het leven van een mens complex en gelaagd, en kan het niet begrepen worden door slechts één aspect ervan te benadrukken. In plaats van te zoeken naar eenvoudige verklaringen moeten we de diepte van iemands ervaringen en motieven erkennen. Het is belangrijk om voorbij vooroordelen en simplificaties te kijken en te begrijpen dat er meer is dan wat we op het eerste gezicht zien.
