Velen haten hem, anderen weer hebben hem lief, maar iedereen heeft een mening over hem. Dit klinkt als het begin van een stuk over Donald Trump, het is er een over zijn favoriete film: Orson Welles’ Citizen Kane (1941), over een schatrijke man die met zijn charmes iedereen voor zich weet te winnen en de wereld aan zijn voeten heeft liggen. Of gaat het verhaal over een narcist die vuile spelletjes en desinformatie gebruikt om te krijgen wat hij wil? Het is maar net wie van de personages je gelooft die post mortem over Kane’s levensloop verhalen. Wie was die Charles Foster Kane precies en belangrijker, waarom was hij zo? Welles werkt deze vragen op meesterlijke wijze uit onder het mom van een journalistieke speurtocht naar de betekenis van het laatste woord dat Kane sprak: ‘Rosebud’.
Want meesterlijk is wat Citizen Kane is. De manier waarop de verschillende fasen van Kane’s leven worden verweven met de werkelijkheid van de journalist, waarin iedere ondervraagde zijn of haar perspectief geeft, is knap gedaan, net als de ringcompositie waarin alles gegoten is. De scènes zijn stuk voor stuk goed geschreven, geacteerd en geschoten. Welles, die zelf de rol van Kane vertolkt, laat deze ‘echt’ aanvoelen door te innoveren. Niet alleen praten de personages soms door elkaar heen, ook wordt er diepte gecreëerd tussen gebeurtenissen, door middel van deep focus. Dat Welles John Fords Stagecoach (1939) meer dan veertig keer heeft gekeken — Ford en zijn cameraman introduceerden de filmische techniek van deep focus — is overduidelijk.
Naast de innovaties en prachtige Amerikaanse sets biedt Citizen Kane ook genoeg stof tot
nadenken. In hoeverre heeft Kane, die helemaal niet aan het woord komt, schuld aan wie hij is? In hoeverre heeft Trump, of ieder ander mens dat?
Het naturalisme, een stroming ontstaan bij Emile Zola een paar decennia voor het uitkomen van Citizen Kane, stelt dat de mens hier geen hand in heeft. Een mens zou namelijk worden gevormd door drie factoren. Race, natuurlijke aanleg, denk hierbij in het geval van Kane bijvoorbeeld aan zijn vader met agressieve trekjes. Milieu, omgeving, Kane is opgegroeid in elitaire kringen. En Moment, een gebeurtenis zo ingrijpend en traumatisch dat hij een mensenleven beïnvloedt, misschien wel tot iemands laatste woorden aan toe…
Trump zal Zola nooit gelezen hebben, en zal het waarschijnlijk niet met de
bovenstaande interpretatie van Kane als gebroken man eens zijn. Het lijkt aannemelijker dat hij Kane én het Amerika van toen, waarin witte mannen met mooie pakken de dienst uitmaakten, idealiseert. Dezelfde Kane die onrust schept voor zijn eigen gewin, dezelfde Kane die liegt als het hem zo uitkomt. Zou er in Trump’s leven ook een Moment zijn geweest, waardoor hij is geworden wie hij is?
