Waar gaat deze samenleving toch heen?
Vertraging in de zorg en onderweg,
Komt aan te laat, de artsen hebben pech.
Prestatiedruk, overal, iedereen,
Kom voor jezelf op, iedereen is alleen.
Regenboog of buitenlands? Ga toch weg.
Gebeurt niets, slechts ministersoverleg.
Verdediging van het land op een grafsteen:
Niet gefinancierd en geen materieel.
Den Haag, doe iets, kozen we je voor niets?
Personeelstekort, lerarentekort,
Geldtekort, maar van de rijken te veel.
Hebben gezag, maar Markie op z’n fiets,
Niet serieus als maatschappij instort.
Toelichting
Een gedicht over onze samenleving, een gedicht als spiegel voor een verre van perfecte maatschappij, een spiegel voor een dystopie. Het is niet zomaar een gedicht, het is een sonnet: veertien regels van elk tien lettergrepen met een jambische pentameter, volgens het rijmschema van een Petrarkistisch sonnet, abba abba cde cde. Vaak wordt het Petrarkisme met liefdesgedichten in verbinding gebracht. Ironisch, een liefdesgedicht voor iets waar kritiek op geleverd wordt. Maar dat is juist de reden voor mijn keuze voor deze presentatievorm.
Veel mensen hebben kritiek op onze vorm van samenleven. Dat kan opbouwende kritiek zijn of persoonlijke voorkeur, maar ook objectief gezien is onze samenleving niet perfect. Er zijn immers overal problemen waar we tegenaan lopen: te volle ziekenhuizen en lange wachttijden in de zorg, onvoldoende personeel in zo goed als elke sector, te weinig openbaar vervoer wat kan worden ingezet, (snel)wegen die aan vervanging of uitbreiding toe zijn, een groot verschil tussen arm en rijk, woningentekort, homofobie, racisme, prestatiedruk, een overheid die het er niet over eens wordt waar geld aan uitgegeven moet worden, enzovoorts, enzovoorts. Te veel problemen om op te noemen staan tegenover dingen die wél goed gaan, maar vaak kijken we over die goed dingen heen.
In een liefdesgedicht wordt vaak maar één kant van iemand laten zien en de andere kant wordt netjes genegeerd of domweg overheen gekeken. Ik heb er daarom voor gekozen om bij alle gegeven onderwerpen (gezondheidszorg, infrastructuur, onderwijs, defensie, gender & seksualiteit en financiën) alleen de slecht dingen uit te lichten. Zo is een omgekeerd liefdesgedicht, over alle slechte dingen, een spiegel voor de samenleving: de slechte dingen lijken het enige te zijn wat jullie willen zien en aandacht aan willen geven, jullie vergeten de goede dingen vaak te benoemen.
Mensen doen niet veel om de samenleving te veranderen, al vinden ze dat de samenleving beter moet. Gewoon roepen dat alles zo slecht is, is namelijk veel makkelijker dan actie te ondernemen. Dit is dan ook vaak wat de politiek lijkt te doen. Tijdens verkiezingscampagnes komen politici en partijen aan met grote beloftes, maar wanneer de veranderingen dringend nodig zijn, kunnen ze het vaak niet eens worden over wat er precies moet gebeuren. In een liefdesgedicht worden soms uitspraken gedaan waarbij het in eerste
instantie lijkt alsof ze niet waargemaakt kunnen worden, denk daarbij bijvoorbeeld aan een onbereikbare liefde die verheerlijkt wordt, maar als de schrijver bereid zou zijn zichzelf op te offeren, zou het misschien wel mogelijk zijn. Nu is een liefdesgedicht weer een spiegel voor de samenleving: er worden beschuldigingen geroepen en beloftes gedaan, maar er wordt geen actie ondernomen en ze worden niet waargemaakt, omdat de mensen niet genoeg daadkracht hebben de idealen om te zetten naar de werkelijkheid.
De reden dat ik specifiek voor een Petrarkisch sonnet heb gekozen, is eigenlijk volkomen gebaseerd op de humor die ik in die keuze zie.
In de 14e eeuw beklom Petrarca met vrienden de berg Ventoux en begrijpt de relatie tussen de wereld en de boeken. Dit begrijpen van de wereld is belangrijk in die tijd van het humanisme, omdat het gaat over het kritische denken over de echte wereld en niet over een allegorie. Ook vindt Petrarca brieven van Cicero en wanneer hij terugschrijft zegt hij dat hij standvastigheid mist in diens leven en dat hij teleurgesteld is dat hij zich bezighield met politiek. Een ander kenmerk van het humanisme uit die tijd, behalve het begrijpen van de echte wereld, is ook het moreel beoordelen van de mensen uit de oudheid. Mijn gedicht denkt ook na over de echte wereld, uit ook teleurstelling in de politiek en in het gebrek aan standvastigheid in onze samenleving, en bovendien beoordeelt het een samenleving, al is het dan niet die uit de oudheid, op een moreel gebied. Deze verbanden tussen het onderwerp van mijn gedicht en de tijd van Petrarca vond ik best geestig en daarom vond ik het een leuk idee om specifiek een Petrarkisch sonnet te schrijven.
Petrarkistische sonnetten waren oorspronkelijk van hoge kwaliteit, ze werden immers door Petrarca zelf geschreven, maar na verloop van tijd gingen ook minder gekwalificeerde schrijvers deze dichtvorm gebruiken, waardoor het aanzien van deze sonnetvorm daalde. Ik zou mezelf als een minder gekwalificeerde schrijver van sonnetten beschrijven en leg daardoor ook een verband tussen het lage aanzien van de samenleving in mijn gedicht en het lage aanzien van de slechte Petrarkische sonnetten.
